مد بدون آب – Fashion without water
مُد، بدون آب، زندگی، بدون آب
نویسنده: هانیه چوپانی
بحران آب، پدیده‌ای جهانی و در حال افزایش است و صنعت مُد نقش پررنگی در آن دارد. هرچند 71 درصد سطح زمین را آب تشکیل می‌دهد، جمعیت بشر نیز در هر ثانیه رشد کرده است. در این صورت منابع آب کاملاً و به‌طور جدی در خطر هستند.
به‌حدی که دو بخش از اهداف توسعه پایدار جهانی سازمان ملل برای پایان دادن به فقر، کاهش نابرابری و محافظت از سیاره را مسائل مربوط به آب شیرین و زندگی و موجودات زیر آب تشکیل می‌دهد و هدف 12ام این مجموعه اهداف برای سال 2030، در زمینه تولید و مصرف مسئولانه است. این 12 هدف براساس مفهوم «کاهش مصرف، بازاستفاده و بازیافت» بنیان نهاده شده است.
کمبود آب ممکن است یک مفهوم انتزاعی به‌نظر برسد، زیرا آب را نمی‌توان از دست داد؛ اما حقیقت تلخی است که ناچار به پذیرفتن آن هستیم. رشد سریع، برنامه‌ریزی نشده و کنترل نشده صنعت پوشاک در کشوری نظیر بنگلادش که دومین تولیدکننده بزرگ پوشاک در جهان است، اثرات مخربی را بر مصرف بی‌رویه آب و حتی آلوده کردن آن داشته است که متأسفانه این روند به سرعت در حال افزایش است.
بهعنوان مثال رشد الیاف ممکن است مسائلی از قبیل مصرف زیاد منابع زمین و آب و آلودگی شیمیایی و آلودگی آب را در برداشته باشد. بهعنوان مثال، کشت پنبه نیازمند مصرف حجم وسیعی از آب شیرین است؛ میانگین جهانی مصرف آب برای یک کیلوگرم پنبه براساس اقلیم و آب و هوای منطقه‌ای که در آن پرورش داده می‌شود، 10 تا 20 هزار لیتر است یا برای تولید یک پوند الیاف تنسل، 155 گالن آب برای هر پوند لیف استفاده می‌شود که در مقایسه با پنبه 80 درصد کمتر است.
اگر نگاهی به برچسب تیشرت خود بیندازید، متوجه می‌شوید که 2700 گالن آب برای تولید آن استفاده شده است. آیا این حقیقت دارد؟ ثابت شده است که صنعت منسوجات وابستگی شدیدی به منابع آب دارد. صنعت مُد و نساجی، نه‌تنها از لحاظ مصرف در فرآیندهای کشاورزی، بلکه از لحاظ آلودگی آب نیز اثرات مخرب فراوانی دارد. آب در تولید لباس برای کشت مواد خام برای مثال پنبه استفاده می‌شود؛ اما در فرآیندهای تولید نظیر رنگرزی، دباغی، چاپ و شست‌وشو و تکمیل نیز وابستگی شدیدی به آب وجود دارد.
در این فرآیندها از مقادیر زیادی نمک، رنگ، سفیدکننده و مواد شیمیایی استفاده می‌شود که حاوی آلاینده‌های خطرناک نظیر فلزات سنگین هستند. پساب‌هایی که بدون تصفیه صحیح در رودخانه‌ها تخلیه می‌شوند. تخمین زده می‌شود که در هر سال، بیش از 625 هزار تن مواد شیمیایی از صنایع چرم و منسوجات وارد رودخانه‌ها می‌شود. برای مثال، از آنجاکه در طول دهه‌ها، پسماند شیمیایی صنعت چرم در بنگلادش به رودخانه بوریگانگا (Buriganga) تخلیه می‌شد، این رود به رنگ سیاه در آمده و از لحاظ بیولوژیکی کاملاً مُرده به حساب می‌آید. گرچه دولت این کشور بیشتر دباغی‌ها را به منطقه ساوار (Savar ) انتقال داده است؛ نه‌تنها ایمنی و سلامتی و مسائل کارگران هیچ گونه بهبودی نداشته است، بلکه این بار پسماند دباغی‌ها به رود دالشواری (Dhaleshwari) تخلیه شده و پسماندهای خشک مثل دم حیوانات به راحتی در خیابان‌ها رها می‌شوند. به گفته سازمان سلامت جهانی سطح آرسنیک در بنگلادش موجب بزرگ‌ترین مسمومیت گسترده در طول تاریخ شده و بر زندگی 30 تا 35 میلیون تن اثر گذاشته است.
آثار مخرب پسامصرفِ صنعت مُد نیز بر منابع آب قابل توجه است. برای مثال محصولاتی که از منسوجات دارای الیاف مصنوعی ساخته شده‌اند، پس از هر بار شست‌وشو پلاستیک‌های بسیاری را وارد آبراه‌ها و اقیانوس‌ها می‌کنند و همین امر موجب آلوده شدن آب به میکروالیاف‌ها می‌شود. 60 درصد لباسها در سراسر زمین از پلی‌استر تولید می‌شوند؛ بنابراین برندها موظف هستند که از تولید این الیاف جلوگیری کرده و آنچه را که تاکنون از این جنس تولید و مصرف شده است بازیافت کنند.
در ایران نیز، طبق اطلاعات ارائه شده در سازمان آمار کشور، مقدار مصرفِ آب تجدیدپذیر حدود 72 درصد است. باتوجه به بحران جهانی آب و اینکه کشور در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است؛ مصرف این میزان از آب تجدیدپذیر یک اعلان خطر محسوب می‌شود. 92 درصد از این میزان در کشاورزی، 1/6 درصد برای آب شرب و 4/1 درصد برای صنعت مصرف می‌شود. براین اساس بخش وسیعی از آب ایران در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد که این موضوع با توجه به عدم اجرای روش‌های مدرن آبیاری، عدم وجود کانال‌های بتونی جهت انتقال آب از منابع به زمین‌های کشاورزی و عدم مدیریت صحیح منابع آب کشاورزی و همچنین بالا بودن مصرف آب خیلی بیشتر از استانداردهای جهانی است.
از طرف دیگر می‌دانیم که علل پیشامصرف و پسامصرف صنعت مُد هر دو بر آلودگی و مصرف بی‌رویه آب تأثیرگذار است. فرآیند آلودگی در مُد از لحاظ استفاده گسترده از محصولات شیمیایی و مصرف مقادیر زیادی از منابع آب و آفتکش‌ها بخصوص به محیطزیست آسیب می‌رساند، بسیار حائز اهمیت است که محصولات مد به روشی پایدار تولید شوند و از دستورالعمل‌های پایداری نظیر ISO 14000 پیروی کنند.
بدون آب، زندگی وجود ندارد. بدون آب، مُد وجود ندارد.
تمام مراحل رشد پنبه، رنگرزی منسوجات تا شست‌وشوی لباس‌هایمان تأثیرات مخربی بر منابع آب می‌گذارند. آب برای سیاره و زندگی ما بر روی زمین بسیار ضروری است. ازاین‌رو صنعت مد موظف است روش‌هایی را اتخاذ کند که از تأثیرات مخرب تولیدات بر منابع آب و پیامدهای ناگوار آن بکاهد. سازمان‌هایی نظیر بنیاد جهانی طبیعی WWF در پی آن هستند که برندها و شرکت‌های فعال در صنعت مد برای هر قطره آب ارزش قائل شوند و با انجام اقداماتی نظیر بازیابی، به‌یافت، استفاده از مواد پایدار، دوستدار محیطزیست و استفاده از روش‌هایی برای زندگی دوباره بخشیدن به لباسها و پارچه‌های استفاده شده، از منابع آب و محیط‌ریست محافظت کنند.
با وجود این حقایق تلخ، دو خطر جدی منابع آب را تهدید می‌کند: مصرف بی‌رویه و آلودگی.
در این میان، سازمان غیرانتفاعی «Drip by Drip» به دنبال حل کردن اثرات مخرب منسوجات و مُد بر منابع آب بوده و راه‌حل‌هایی را برای سیستم‌های بهتر ارائه می‌دهد. نخستین و مهم‌ترین مسئولیت بر عهده صنعت نساجی بوده و باید ساختارهای مدیریتی بهتری برای منابع آب نظیر پایگاه‌های تصفیه مرکزی و سیستم‌های حلقه بسته را ارائه دهد. این سازمان به دنبال راه حل‌های مقرون به صرفه برای این مسئله است تا کارخانه‌ها بتوانند آب مصرف شده را به چرخه طبیعی بازگردانند.
ما همه بهعنوان شهروندان آگاه و فعال، نقش مهمی در تغییر این روند داریم. ابتدا و پیش از هر چیزی موظف هستیم که نگاهی به مصرف منابع آب در کمد لباس خود بیندازیم. آیا می‌خواهید بدانید که شما چه‌قدر بر منابع آب تأثیر گذاشته‌اید؟ در اینجا می‌توانید میزان اثرات خود بر منابع آب را محاسبه کنید.
برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به پیوندهای زیر مراجعه کنید:
https://unfoundation.org/what-we-do/issues/sustainable-development-goals/
https://www.worldwildlife.org/
